Deprem Sonrası Kamu Hizmetlerinde Büyük Dönüşüm: Kurumlar Göçün Etkisiyle Sınanıyor

Malatya Kent Konseyi koordinasyonunda, Malatya Valiliği, Malatya Büyükşehir Belediyesi, İnönü Üniversitesi ve Malatya Turgut Özal Üniversitesi iş birliğiyle düzenlenen çalıştaylar dizisinin altıncısı olan 'Deprem Nedenli Göçün Kamu Kurumlarına Etkileri' oturumu, kamu hizmetlerinin deprem sonrası uğradığı dönüşümü çok yönlü bir perspektifle ele almıştır. SKamu kurumları yöneticileri, akademisyenler ve STK temsilcilerinin katkılarıyla hazırlanan bu rapor, göçün kamu kurumları üzerindeki yapısal, işlevsel ve kurumsal etkilerini bütüncül bir yaklaşımla ortaya koymaktadır.
Göçün Kurumsal Yönetim ve Hizmet Sunumu Üzerindeki Etkileri
Deprem sonrası özellikle kamu binalarında meydana gelen hasar ve lojistik aksaklıklar, hizmet sunumunun sürekliliğini ciddi şekilde zayıflatmıştır. Kurumlar arası koordinasyon yetersizliği, kamu personelinin barınma sorunları ve operasyonel hazırlık eksiklikleri dikkat çeken sorunlar arasındadır. Afet anında ve sonrasında hızlı karar alma süreçlerinin işlemediği görülmüştür.
Politika Önerileri
• Kurumların afet sonrası hizmet sürekliliğini sağlayacak kurumsal devamlılık planları hazırlanmalı ve düzenli olarak test edilmelidir.
• AFAD'ınoperasyonel yükü azaltılarak, yerel yönetimlere daha fazla operasyonel yetki devredilmelidir.
• Kamu personeli için büyük ölçekli, afet koşullarına uygun barınma merkezleri kurulmalıdır.
• Destek şehirleri sistemi, sadece komşu iller değil, ülke geneline yayılan kademeli bir ulusal destek modeli ile yeniden tasarlanmalıdır.
• Afet bilinci eğitimleri, okul öncesi dönemden itibaren zorunlu hale getirilmelidir.
Göçün Eğitim ve Sağlık Kurumlarına Etkileri
Depremle birlikte eğitim ve sağlık yapılarında büyük oranda hasar oluşmuş, birçok hizmet geçici yapılarda sürdürülmek zorunda kalmıştır. Öğretmen ve sağlık personeli kaybı, uzman doktor eksikliği ve artan iş yükü kurumsal verimliliği düşürmüştür. Taşımalı eğitimde yaşanan aksaklıklar çocukların erişim hakkını zedelemiş; okullarda temizlik personeli eksikliği hijyen sorunlarını artırmıştır.
Politika Önerileri
• Hasarlı okullar hızla yenilenmeli; yeni yerleşim bölgelerinde okul planlaması nüfus projeksiyonlarına göre yapılmalıdır.
• Her okulda en az bir psikolojik danışman görevlendirilmelidir.
• Taşıma mesafeleri yeniden düzenlenmeli, afet dönemleri için esnek ulaşım modelleri geliştirilmelidir.
• Temizlik hizmetleri belediyeler ve yerel yönetimler tarafından kurumsal bir modelle desteklenmelidir.
• Eğitim ve sağlık personeline lojistik, maddi ve psikolojik destek paketleri sunulmalı; geçici görevlendirmeler ile uzman eksikliği giderilmelidir.
Göçün Sosyal Yardımlar, İstihdam ve Ekonomik Yapı Üzerindeki Etkileri
Deprem sonrası sosyal yardımların kriter gözetilmeden yapılması, adaletsiz dağılımlara yol açmıştır. Göç, Malatya'nın işgücü profilini değiştirmiş; nitelikli işgücünün bir kısmı şehri terk etmiştir. İnşaat sektörünün yüksek ücretleri, imalat ve hizmet sektörlerinde işgücü kaybına neden olmuştur.
Politika Önerileri
• Sosyal yardımlar, kent-kırsal ayrımı ve hane büyüklüğü dikkate alınarak veri temelli bir modelle dağıtılmalıdır.
• Nitelikli personelin geri dönüşünü sağlamak için barınma, sosyal imkn ve ekonomik teşvikler geliştirilmelidir.
• İnşaat sonrası ortaya çıkacak işsizlik dalgalarına karşı katma değeri yüksek sektörlere yatırım teşvik edilmelidir.
• Beşeri sermaye gelişimi, şehir planlamasının merkezine alınmalıdır.
Göçün Sosyo-Kültürel Uyum ve Kurumsal Dayanıklılık Üzerindeki Etkileri
Kurumlar arası iletişim zayıflığı ve yardım organizasyonlarındaki koordinasyonsuzluk, vatandaşların kurumlara olan güvenini azaltmıştır. STK'ların uluslararası fonlara erişimde ve koordinasyonda yetersiz kalması, Malatya'nın ihtiyaç duyduğu yardımı yeterince alamamasına neden olmuştur. Yeni yerleşim alanları, Malatya'nın aile yapısıyla uyumsuz konut tipleri içerdiğinden sosyal yapıyı olumsuz etkilemiştir.
Politika Önerileri
• Kurumlar arası koordinasyonu güçlendirecek tek merkezli bir kriz yönetim ağı kurulmalıdır.
• STK'lara uluslararası fon yönetimi ve kriz iletişimi konularında hizmet içi eğitim programları sağlanmalıdır.
• Yeni yerleşim alanlarında sosyolojik etki analizi yapılmalı; geniş aile yapısı gözetilerek konut tipleri yeniden tasarlanmalıdır.
• Kent içi yaşam tarzının doğuracağı risklere yönelik sosyolojik, sağlık, güvenlik ve erişilebilirlik modelleri geliştirilmelidir.
Genel Değerlendirme ve Sonuç
Deprem sonrası yaşanan göç, yalnızca demografik bir hareketlilik değil, aynı zamanda Malatya'daki kamu kurumlarının işleyişini, hizmet kapasitesini ve sosyal dokuyu derinden etkileyen çok boyutlu bir süreçtir. Kamu yönetimi, eğitim, sağlık, sosyal yardım, istihdam ve sosyo-kültürel yapı üzerinde ortaya çıkan etkiler, uzun vadeli, bütüncül ve koordineli politikalara duyulan ihtiyacı açıkça göstermektedir.
Bu raporda yer alan tespit ve öneriler, Malatya'nın afet sonrasında yeniden yapılanma sürecini daha planlı, dirençli ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturmayı amaçlamaktadır